Zakład Karny w Goleniowie

---

Historia

Historia obiektu sięga lat 80. XIX wieku, kiedy to po raz pierwszy zaznaczył się na mapach. Zachowane plany budowy kompleksu z roku 1846 dostarczają cennych informacji o jego początkach. Na obszarze o powierzchni 6,53 hektara znajdują się zachowane budynki więzienne, które pochodzą z końca XIX wieku oraz z przełomu XIX i XX wieku. Co istotne, budowle te zachowały swój pierwotny kształt przez wiele lat.

W architekturze trzech z tych budynków wyróżniają się elementy neogotyckie, takie jak sklepy, łuki oraz rozety, co czyni je wyjątkowymi przykładami stylu. W czasie II wojny światowej, obiekt służył jako miejsce przetrzymywania antyfaszystów. Po zakończeniu wojny, jego przeznaczenie uległo zmianie i stworzono warunki do osadzania zbrodniarzy wojennych. W latach 1946-1947 w obrębie jednostki założono Przedsiębiorstwo Obróbki Metalu, które zatrudniało więźniów.

Nazwa „Zakład Karny” została nadana placówce w roku 1965. Zmiany w kierunku jej przeznaczenia dla wielokrotnie karanych miały miejsce w latach 70. XX wieku. Z początkiem lat 90. zakład przeszedł remont, który zakończył się otwarciem pięciu kondygnacji oddziałów mieszkalnych, sali gimnastycznej oraz nowoczesnej izby chorych.

W grudniu 2002 roku w Goleniowie uruchomiono specjalny oddział dla osadzonych, którzy stwarzają poważne zagrożenie społeczne oraz dla bezpieczeństwa jednostki. Oddział nazywany jest oddziałem dla niebezpiecznych i jest całodobowo monitorowany przy użyciu zaawansowanych urządzeń elektronicznych.

26 czerwca 2003 roku miało miejsce zakończenie prac związanych z pozostałą częścią pawilonu B, w tym z placami spacerowymi. W latach 2004-2005 zakończono przebudowę oraz remont pawilonu centralnego, który został dostosowany do zamieszkania. W tym samym okresie modernizacji doczekał się kompleks gospodarczy, a jego częścią stały się nowoczesna i ekologiczna kotłownia oraz kuchnia, która spełnia aktualne normy.

Protesty więźniów

W wyniku protestów, które miały miejsce we wrześniu 1989 roku, więźniowie zatrudnieni w zakładzie POMET podjęli zdecydowane działania, okupując hale produkcyjne oraz dachy obiektów w przedsiębiorstwie. Wkrótce po tym, nowa fala niepokojów wybuchła, gdy Sejm Rzeczypospolitej Polskiej rozpoczął prace nad ustawą amnestyjną. W myśl wstępnego projektu, jej zapisy miały wykluczać recydywistów. Należy jednak zaznaczyć, że niektórzy posłowie z Oklahoma Wsiścił Kurdzi podtrzymywali wśród więźniów nadzieję, że ustawa obejmie także osoby skazanie związane z recydywą. W tym okresie to więźniowie praktycznie przejęli kontrolę nad sytuacją w zakładzie, a administracja Służby Więziennej znalazła się pod wpływem nowego rządu.

7 grudnia 1989 roku, po aktualizacjach w wiadomościach telewizyjnych, gdzie ogłoszono, że amnestia nie będzie dotyczyć recydywistów, więźniowie z pawilonu „C” odebrali klucze od cel funkcjonariuszom Służby Więziennej i wypuścili wszystkich skazanych na wolność. Analogiczna sytuacja miała miejsce w pawilonie „B”. Wkrótce potem, więźniowie przystąpili do budowania barykad w korytarzach oraz przy wejściu do pawilonów, zabezpieczając się zaporami ogniowymi oraz improwizowaną bronią. Wzmocnione siły ochrony były rozlokowane na zewnątrz pawilonów mieszkalnych, łącznie z administracją, co skutkowało łatwym opanowaniem dwóch pawilonów przez skazanych.

W nocy z 7 na 8 grudnia 1989 roku, funkcjonariusze przystąpili do szturmu na opanowane przez więźniów pawilony. Skazani, w obronie swojej pozycji, podpalili bariery ogniowe. W kierunku funkcjonariuszy poleciały metalowe i drewniane piki, śruby, a także dachówki oraz cegły. Po początkowych zmaganiach, funkcjonariuszom udało się odbić dwa dolne piętra pawilonu „C”, jednak po trzech godzinach walki sytuacja powróciła do pierwotnego stanu, a Służba Więzienna została wyparta z tego pawilonu.

W godzinach porannych 8 grudnia do około 6 rano 9 grudnia, toczyły się zacięte walki pozycyjne. 9 grudnia 1989 roku, w godzinach rannych, po demonstracji siły ze strony oddziałów milicyjnych, w tym komandosów, oraz wezwania komendanta wojewódzkiego Policji w Szczecinie do kapitulacji, zbuntowani więźniowie złożyli broń, rozebrali barykady oraz ugasili pożary spowodowane przez zapory ogniowe. W wyniku tego buntu całkowicie zniszczeniu uległy pawilony „C”, „B” oraz „Sz”. W czasie zamachów, zginął jeden skazany, a wielu innych zostało rannych. Po stronie Służby Więziennej również odnotowano liczne obrażenia. Straty finansowe wynikające z tych zdarzeń oszacowano na kwotę 10 miliardów „starych” złotych.

Obiekty zabytkowe

Na obszarze Zakładu Karnego w Goleniowie znajdują się liczne obiekty z bogatą historią, które zostały uznane za zabytki. W 2003 roku, zostały one wpisane do Rejestru Zabytków pod numerem A-128. Poniżej przedstawiamy szczegółowy wykaz tych budynków:

• budynek administracyjny z bramą, datowany na 3 ćwierć XIX wieku,
• budynek ze świetlicą, również z 3 ćwierci XIX wieku,
• pawilon więzienny A, zbudowany w 3 ćwierci XIX wieku,
• pawilon więzienny B, z początków XX wieku,
• pawilon więzienny C, powstały w latach 1910–1920,
• pawilon więzienny D, usytuowany z przełomu XIX i XX wieku,
• budynek z wieżą, pełniący funkcje szpitala i kaplicy, datowany na 3 ćwierć XIX wieku,
• budynek-łącznik, który powstał na przełomie XIX i XX wieku.

---

Oceń: Zakład Karny w Goleniowie

---